رفتن زال به نزد رودابه

 

زال و سیمرغ- آرامگاه فردوسی

برداشت از فتوبلاگ فرشته 

 داستان را با آوای  فلورا بشنوید  

چو خورشید تابنده شد ناپدید،		در ِ حجره بستند و گم شد کلید،
پرستنده شد سوی دستان سام		که:« شد ساخته کار ؛ بگذار گام.»
سپهبَد سویِ  کاخ بنهاد روی،		چنان چون بُوَد مردم ِ جفت جوی
برآمد سیه چشم گلرخ به بام؛		چو سرو سَهی، بر سرش ماهِ تام.
چو از دور دستانِ سام سوار		پدید آمد، آن دختر ِنامدار،
دو بیجاده بگشاد و آواز داد		که:« شاد آمدی، ای جوانمرد! شاد.
درود جِهان آفرین بر تو باد!		خَم چرخ گردان زمین بر تو باد!
پرستنده خرٌمدل و شاد باد ! پیاده بدین سان ز پرده سرای،		چنانی ، سراپا، کو کرد یاد.  برنجیدت این خسروانی دو پای.»
سپهبد کزان گونه آوا شنید،		نگه کرد و خورشید رخ را بدید.
شده بام از او گوهر تابناک؛		به جای گُلَش، سرخ یاقوت خاک.
چنین داد پاسخ که:« ای ماه چهر		درودت ز من، آفرین از سپهر!
چه مایه شبان، دیده اندر سماک،		خروشان بُدم پیشِ یزدانِ پاک!
همی خواستم تا خدایِ جهان		نماید به من  رویت، اندر نهان.
کنون شاد گشتم، به آواز ِ تو؛		بدین چرب گفتار ِ با ناز ِ تو.ِ
یکی چاره‌ی راهِ دیدار جوی؛		چه پرسی،تو بر باره ومن به کوی؟!»
پریروی گفت ِسپهبَد شنود		ز ِ سر شَعر ِشبگون همی برگشود.
کمندی گشاد او ز سرو ِبلند		کس از مشک از آن سان نپیچد کمند.
خَم اندر خَم و مار بر مار بر		بر آن غبغبش، نار بر نار بر
بدو گفت:« بر یاز و برکش میان؛		بر ِشیر بگشای و چنگ ِکَیان.
بگیر این سیه گیسو از یک سوام		ز بهر ِتو باید همی گیسوام.»
نگه کرد زال اندر آن ماه روی؛		شگفتی بماند، اندر آن روی و موی.
چنین داد پاسخ که:« این نیست داد		چنین روز، خورشیدِ روشن مباد،
که من دست را خیره در جان زنم؛		برین خسته دل، تیز پیکان زنم!»
کمند از رهی بستَد و داد خم؛		بیفگند خوار و نزد هیچ دم.
به حلقه درآمد سر ِکنگره		برآمد ز بُن تا به سر، یکسره.
چو بر بام ِآن بارهء شست باز		برآمد، پریروی و بردش نماز.
گرفت آن زمان دستِ دستان به دست		برفتند هر دو به کردار مست.
فرود آمد از بام ِکاخ ِبلند		به دست اندرون، دست ِشاخ ِبلند.
سوی ِخانه‌ی زرنگار آمدند؛		بدان مجلس شاهوار آمدند.
بهشتی بُد آراسته، پر ز نور؛		پرستنده بر پای و در پیش، حور.
شگفتی بماند اندر او  زالِ زر		بدان روی و آن موی و بالای و فر.
ابا یاره و طوق و با گوشوار؛		ز دیبا و گوهر چو باغ بهار،
دو رخساره چون لاله اندر سَمن؛		سر جعدِ زلفش شکن بر شکن.
همان زال، با فرٌ شاهنشهی،		نشسته بر ِ ماهِ با فرٌهی.
حمایل یکی دشنه اندر برش؛		ز یاقوتِ رخشان، سر و افسرش.
همی بود بوس و کنار و نبید		مگر شیر کو گور را نَشکَرید.
سپهبد چنین گفت با ماه‌روی		که ای سرو سیمین،پر از رنگ وبوی!
منوچهر چون بشنود داستان،		نباشد بدین کار همداستان.
همان سام نیرم برآرد خروش؛		کف اندازد و بر من آید به جوش؛
ولیکن سر مایه جان است و تن؛		همان خوار گیرم! بپوشم کفن.
پذیرفتم از دادگر داورم،		که: هرگز ز پیمان تو نگذرم.
شوم پیش یزدان ستایش کنم		چو ایزد پرستان نیایش کنم
مگر کو دل سام و شاه زمین		بشوید ز خشم و ز پیکار و کین
جهان آفرین بشنود گفت من		مگر کآشکارا شود جفتِ من!»
بدو گفت رودابه :«من همچنین		پذیرفتم از داور داد و دین
که: بر من نباشد کسی پادشا،		جهان آفرین بر زبانم گوا
جز از پهلوانِ جهان، زالِ زر		که با تخت و تاج است وبا زیب و فر.»
همی مهرشان هر زمان بیش بود		خرد دور بود آرزو پیش بود
چنین تا سپیده برآمد ز جای		تبیره برآمد ز پرده‌سرای
پس آن ماه را شاه پدرود کرد		بر خویش تار و برش پود کرد
ز بالا کمند اندر افگند زال		فرود آمد از کاخ فرخ هَمال.

 /پ 

در ادامه: معنی واژه ها

آشکار شدن: از پرده بر آمدن، علنی شدن                  زیب و فر: آرایش و شکوه

افسر: تاج سام                                                     نیرم: سام نریمان، جدّ رستم

ایچ: هیچ                                                             سرو سه ی: سرو بلندبالا

باره: دیوار، حصار قلعه                                            سماک: نام ستاره ای است، در اینجا بمعنی

بیجاده: یاقوت                                                       آسمان است

پدرود: وداع، بدرود                                                  سمن: گلی سفید رنگ و خوشبو

پرده سرای: سراپرده، بارگاه پادشاهان                       شاخ بلند: مراد قامت زال است

پرستنده: پرستار، کنیز                                           شید: خورشید

تام: تمام، کامل، درست                                         شَعر: جامه ابریشمی ظریف

تبیره: دهل، کوس، طبل و نقاره                               شکردن و شکریدن: شکار کردن و شکستن

جعد: موی، گیسو، موی پیچیده                               طوق: گردن بند

جفت جوی: جویند جفت و همسر                            فر (فرّه): فروغ ایزدی، بزرگی و هوش،

جوش: آشفتگی ، بی قراری                                    شکوه و زیبائی

حمایل: آویزه شمشیر                                           فرخ همال: آنکه زن نیک دارد، کسی که همدم

خم اندر خم: مجعّد                                               و دوست خوب دارد

خوار: آسان، راحت                                                کنگره: دندانه های بالای دیوار قصر و

خوار گرفتن: بی اعتبار گرفتن، ناچیز شمردن               حصار قلعه

خیره: بیهوده، بی دلیل                                           گوا: گواه، شاهد

در حجره بستند: کنایه از تاریک شدن کامل شب است گور: خر دشتی ، خر گور، گورخر

دستان: لقب زال                                                  نبید: شرابی که از خرما یا مویز یا عسل سازند

دو بیجاده بگشاد: دو لب را از هم گشود                    نماز بردن: تعظیم کردن

رنگ و بوی: فرّ و زیبائی                                         همداستان: موافق

رهی: بنده، خدمتگار                                            یاره: دستبند