پادشاهی ماد

۱۳۸۹/۰۲/۱۰
پادشاهی ماد،قیام ضحاک و برآمدن نخستین پادشاهی در ایران
توسط فرج سرکوهی (منتقد و روزنامه نگار)
کتاب «پادشاهی ماد»،نوشته اقرار علی یف،عضو فرهنگستان علوم جمهوری آذریابجان،که برگردان فارسی آن در هفته گذشته با ترجمه کامبیز میربهاء منتشر شد،دومین مرجع مهمی است که در باره تاریخ نخستین سلسله پادشاهی در فلات ایران به زبان فارسی منتشر می شود.

در دهه چهل کریم کشاورز با ترجمه دقیق و روان کتاب معتبر و جامع «تاریخ ماد»اثر میخایلوویچ دیاکونوف،از معتبرترین باستان شناسان و مورخان شوروی سابق،نخستین مرجع معتبر را در این زمینه به فارسی ترجمه کرد.

در تبلیغات رسمی دوران پهلوی کورش هخامنشی و هخامنشیان بنیان گذاران امپراطوری ایران معرفی می شدند اما اغلب مورخان و باستان شناسان مادها را نخستین قومی می دانند که نخستین سلسله پادشاهی را در بخش های مهمی از فلات ایران پدیدآورده و قوی ترین قدرت همجوار روزگار خود،حکومت آشور، را از پای درآودند.

تاریخ،فرهنگ و تمدن مادها و بررسی روندهای اجتماعی،اقتصادی، نظامی،فرهنگی و طبقاتی که به تشکیل و سقوط این سلسه انجامید از بحث انگیزترین فصل های تاریخ ایران است.

تاریخ از هر منظر و دیدگاهی که روایت شود بازآفرینی و بازسازی گذشته از منظر حال نیز هست و هم از این روی تحلیل هر اثر تاریخی یا هر روایتی از گدشته بی تحلیل منظر راوی ممکن نیست.

دو کتاب تاریخ ماد و پادشاهی ماد تاریخ ایران باستان را از منظری متفاوت با منظر ناسیونالیست های ایرانی روایت می کنند و هم از این روی هر دو کتاب تحلیلی متفاوت از تحلیل متون دوران ساسانی،شاهنامه و متون رسمی دوران پهلوی به دست می دهند که فصل هایی از آن چون نقد روایت داریوش اول از ماجرای گئوماتای مغ، نقد روایت شاهنامه از ماجرای کاوه و ضحاک و فریدون و شخصیت سیاسی کورش و داریوش اول مباحثی بحث انگیزاند.

اقرار علی یف در یازده فصل کتاب پادشاهی ماد با عنوان هائی چون «گفتاری پیرامون منابع تاریخ ماد»،«وضعیت طبیعی و جغرافیایی ماد باستان»،«ماد و فلات ایران در عصر پارینه‌سنگی»، مسئله زبان ها و خاستگاه مادها»،«ماد و فلات ایران در عصر مس و مفرغ»،«اولین شواهد مکتوب درباره ماد و مادها»، «آغاز دولت ماد»، «تحکیم و گسترش دولت ماد» و «مادها و هجوم اقوام کوچ‌نشین»ابعاد مهمی از تاریخ ماد را بررسی می کند.

علی یف می کوشد تا به پرسش های مهمی چون زبان،دین و خاستگاه مادها و دلایل سقوط این سلسله به دست شاهان هخامنشی،زمینه های برآمدن هخامنشیان و تحولات ساختاری و طبقاتی جوامع آن روزگار پاسخ داده و در پرتو این مباحث حکایت بردیای دروغین و اسطوره کاه و ضحاک را نیز از منظر خود تحلیل کند.
مادها به گفته اغلب مورخان در قرن های هفتم تا نهم پیش از میلاد اقوام گوناگون ساکن در بخش مهمی از فلات ایران را متحد کرده یا به اطاعت خود درآورده،در بخش مهمی از فلات ایران سلسله ای قدرتمند پدید آورده و «هگمتانه» را چون پایتخت خود بنا کردند.

برخی باستان شناسان زبان مادی را زبانی هندواروپائی و این قوم را پیرو آئین میترا می دانند وبر خی برآنند که زرتشت تاریخی به دوران مادها ظهور کرده است.

نام مادها به کرات در کنیبه های آشوری،نوشته های هردودت،مورخ یونانی و در عهد عتیق آمده است.
به گفته متخصصان تاریخ ماد دیاکو نخستین پادشاه ماد حدود ۷۲۸ پیش از میلاد به سلطنت رسید و قدرتمندترین پادشاه ماد «هوخشتره» ،که علیه امپراطوری آشور با بابل متحد شده بود،در سال ۶۱۴ پیش از میلاد شهر آشور پایتخت امپراطوری آشور را تسخیر کرد و به عمر این پادشاهی پایان داد.

پادشاهی ماد را کورش هخامنشی از پای درآورد اما گئوماتای مغ،که به گفته اکثر مورخان از قوم ماد بود،بر بستر نارضایتی های گسترده ای که در سال های پایانی سلطنت کمبوجیه هخامنشی و لشکر کشی او به مصر پدید آمده بود،علیه شاه هخامنشی شورید و چند سالی به قدرت رسید.اشراف پارس به رهبری داریوش اول گئوماتا را سرنگون و اصلاحات سیاسی،اقتصادی و دینی او را که به زیان دربار و اشرف بود ملغی کردند.

اغلب مورخان قیام گئوماتای مغ را بن مایه اصلی اسطوره ضحاک و فریدون می دانند.این رویداد در روایت داریوش اول،که از منظر اشراف پارس بازآفرینی و نقل شده است،به حکایت گئوماتای مغ یا بردیای دروغین برگردانده شد اما در حافظه تاریخی مردمان در قالب حکایت قیام ضحاک بازآفرینی و ثبت شد.

به گفته این مورخان اسطوره مردمی ضحاک و فریدون به دوران ساسانیان به سود اشراف و دربار باردیگر بازسازی و در قالبی متفاوت با ساختار نخستین خود در منابع ساسانی ثبت شد.

روایت های ثبت شده دوران ساسانی دستمایه حکایت فردوسی از این ماجرا است اما فردوسی با بازآفرینی خلاقانه روایت های ثبت شده در منابع ساسانی از رویداد تاریخی و همه روایت های پیش از خود فرارفت و اسطوره کاوه و ضحاک و فرویدن را از منظر خود خلق کرد.

دیاکونوف در کتاب تاریخ ماد و علی یف در پادشاهی ماد این مباحث را نیز بررسی و تحلیل کرده اند.


© 2010تمام حقوق این وب‌سایت بر اساس قانون کپی‌رایت برای رادیو فردا محفوظ است.
http://www.radiofarda.com/content/f3_bookreview_Iran_history/2028941.html

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد