به گزارش خبرنگار فارس، دیوان حافظ تاکنون به بیش از 50 زبان زنده دنیا ترجمه شده است و مردمان اعصار مختلف از هر نقطه جهان، به سبب چند لایه بودن مفاهیم و معناهای آن، این کتاب را دوست دارند و گویی با خواندن شعرهای حافظ، منویات خود را از زبان دیگری می‌شنوند.
دیوان حافظ مجموعه اشعار حافظ را در بر می‌گیرد. اکنون، بیش از دویست سال از اولین چاپ رسمی این دیوان گذشته‌است، که در فاصله سال‌های 1200 تا 1206 هجری قمری در کلکته صورت گرفت.
در طول سال‌های اخیر، تصحیح‌های زیادی از دیوان حافظ در ایران صورت گرفته است که برخی از این تصحیحات علمی و پژوهشی هستند و همین جنبه باعث اعتبار آن تصحیح شده است و برخی از تصحیحات هم جنبه بازاری و غیرعلمی دارند که شاهد فروش و تجدید چاپ بسیاری از آن‌ها هستیم.
در میان معروف‌ترین تصحیحاتی که روی دیوان حافظ شیرازی انجام شده است و جنبه علمی و تحقیقی و پژوهشی آن بر سایر تصحیحات رجحان دارد، می‌توان به تصحیح مشترک محمد قزوینی و قاسم غنی، همچنین تصحیح مرحوم پرویز ناتل خانلری و تصحیح هوشنگ ابتهاج اشاره کرد.
تصحیح خلخالی اولین تصحیح است که اهمیت آن به همین تقدم است. این تصحیح حوالی سال 1300 هجری شمسی انجام شده است.
اهمیت تصحیح مشترک قزوینی و غنی به شناخت این دو از عصر حافظ مربوط می‌شود که باعث شد فقط نسخه بدل‌ها برایشان حائز توجه نباشد و یک تصحیح دیوانی داشته باشند.
از آن‌جا که اکنون بیش از 30 سال از مرگ قزوینی و غنی می‌گذرد، ناشران بسیاری اقدام به چاپ تصحیح این‌دو از دیوان حافظ می‌کنند و همین باعث شده که تصحیح این دو علاوه بر صحت جنبه تحقیقی که تا حدی منتقدان و پژوهشگران را اقناع می‌کند، فروش خوبی هم در بازار نشر داشته باشد.
مرحوم ناتل خانلری از قدیمی‌ترین نسخه خطی نزدیک به عصر حافظ برای تصحیحش سود جست و همین ویژگی بارز تصحیح اوست. دیوان حافظ به تصحیح خانلری را انتشارات خوارزمی منتشر کرد.
از دیگر تصحیحات معتبر می‌توان که روزآمدتر است می‌توان به تصحیح هوشنگ ابتهاج با عنوان «حافظ به سعی سایه» اشاره کرد که انتشارات کارنامه ناشر آن، است.
بهاءالدین خرمشاهی نیز چند سال پیش دیوانی از حافظ را با مقایسه نسخه‌های خلخالی و بادلیان و بنجاب به طبع رساند که هرچند در مقایسه این نسخ پژوهش معتبری بود، ولی بسیاری آن‌را تصحیح دیوان حافظ به معنای واقعی و همه‌گیر به حساب نیاوردند. این کتاب را انتشارات ناهید منتشر کرد.
دیوانی حافظ به تصحیح سیدمحمدرضا نائینی، استاد حقوق نیز در سال 1348 توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شد.
حافظ شیراز به روایت احمد شاملو، روایتی از دیوان حافظ که توسط احمد شاملو است که نخستین بار در سال 1354منتشر شد. ویژگی‌های این کتاب، علاوه بر آن‌که به هر حال روایتی از دیوان حافظ است که شاعر نوگرای معاصر ارائه داده‌است، در چند نکته است؛ نخست روش تصحیح که علاوه بر مقایسه دیوان‌های مختلف به استنتاجات زیباشناسانه امروزی نیز مبتنی است. دیگر مقدمه بحث‌برانگیز که نظریات جدیدی در مورد زندگی و عقاید حافظ در آن مطرح شده‌است.
همچنین علامت‌گذاری غزل‌ها با نشان‌های جدید مانند: نقل قول، علامت سؤال و ... سرانجام شیوه حروف‌چینی غزل‌ها که طول بیت‌ها یکسان نیست و به‌جای مقابل هم نوشتن مصراع‌ها، مصراع‌ها زیر هم آمده‌اند و شکل گرافیکی غزل‌ها به شعر نو نزدیک شده است.
مقدمه شاملو، در نخستین چاپ کتاب در 1354، دو واکنش مخالف قوی را موجب شد. واکنش نخست از سوی کسانی که حافظ را عارفی حافظ قرآن می‌دانستند و در مقدمه شاملو، حافظ کفرگویی مخالف معاد و باورهای دینی، حداقل در نیمه دوم زندگی شاعرانه‌اش، دانسته شده است، صورت گرفت و واکنش مخالف دیگر از سوی کسانی صورت گرفت که نسبت به روش شاملو در تصحیح دیوان حافظ اعتراض داشتند و این روش را ذوقی و غیر علمی می‌دانستند.
تصحیح شاملو از دیوان حافظ مورد نقد بسیاری از حافظ پژوهان، از جمله بهاءالدین خرمشاهی قرار گرفته است. شهید مرتضی مطهری در رد نظریات شاملو، کتابی با عنوان «تماشاگه راز» نوشت و کار شاملو در تحریف دیوان حافظ و دست بردن در ترتیب ابیات را، بدون این‌که نامی از شاملو ببرد، مردود شمرد.
تصحیح دیگر، غزلیات حافظ براساس نسخه مورخ 813 هجری است که شامل تصاویر عکس‌برداری شده از صفحاتی که اشعار حافظ حاشیه‌نویسی شده‌‌اند، نیز هست.
این کتاب تصحیحی از 47 غزل حافظ است که در حاشیه نسخه خطی موجود در موزه «سالار جنگ حیدرآباد» هند نگه‌داری می‌شود و تاریخ رونویس شدن آن 813 هجری است و جزو قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی که اشعاری از حافظ در آن یافت می‌شود طبقه‌بندی می‌شود. در فهرست نسخه‌های خطی سده نهم مربوط به حافظ در ردیف پنجمین نسخه قرار دارد و قدیمی‌ترین نسخه‌ای که از دیوان حافظ به‌دست آمده فقط 6 سال (807 هجری) قدیمی‌تر از این نسخه است.
حافظ به روایت کیارستمی، از جمله آخرین کارهایی است که در زمینه دیوان حافظ انجام شده است. این کتاب در 18 فصل و 693 صفحه، دربردارنده مصرع‌هایی از غزلیات حافظ است که کلمات آن به صورت مقطع در یک صفحه کامل آمده است.
حافظ به روایت کیارستمی را انتشارات فرزان‌روز با مقدمه بهاءالدین خرمشاهی در سال 85 منتشر کرد که خرمشاهی در مقدمه این اثر، به تحسین کار کیارستمی پرداخت.
این کتاب با انتقادات و واکنش‌های بسیاری مواجه شد و برخی از خرمشاهی پرسیدند که آیا اگر فرد دیگری غیر از کیارستمی چنین کاری را برای چاپ خدمتش می‌برد، او حاضر به چاپ آن بود؟
مدتی پیش هم حسن انوری، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با تألیف «تصحیح انتقادی حافظ» همت گماشت که در مراسم رونمایی آن بهاءالدین خرمشاهی پیشنهادی را مبنی بر جمع شدن عده‌ای از حافظ شناسان برای تصحیح نسخه نهایی دیوان حافظ مطرح کرد.
انتهای پیام/ش | 
